گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران ، y.mohammadi@basu.ac.ir
چکیده: (106 مشاهده)
سابقه و هدف:این مطالعه به تحلیل علم‌سنجی تغییرات کاربری اراضی کشاورزی بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۴ پرداخته و هدف آن شناسایی محرک‌های اصلی این تغییرات است. مواد و روش‌ها:برای ترسیم نقشه علمی، ۱۸۰۱ مقاله از پایگاه داده اسکوپوس در بازه زمانی ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۴ جمع‌آوری و با استفاده از تکنیک‌های علم‌سنجی مانند شبکه‌های همکاری نویسندگان، نقشه‌های هم‌رخدادی کلمات کلیدی و تحلیل تأثیر استنادها پردازش شدند. تحلیل‌های آماری توسط نرم‌افزار VOSviewer و همچنین IBMSPSS نسخه ۲۸ برای آزمون همبستگی و تحلیل عاملی اکتشافی انجام شد. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که توجه به حوزه تغییر کاربری اراضی کشاورزی در سال‌های اخیر به‌ویژه از سال ۲۰۱۵ به شدت افزایش یافته است و کشورهایی مانند چین و آمریکا بیشترین مقالات منتشرشده در این زمینه را دارا هستند. تحلیل شبکه واژگان نیز نشان داد که عوامل محیطی، تأثیرات انسانی و جنبه‌های فناورانه و روش‌شناختی از واژگان اصلی مرتبط با موضوع تغییر کاربری اراضی هستند. بر اساس نتایج آزمون همبستگی، بین تعداد مقالات منتشرشده و سال انتشار رابطه مثبت و معنیدار در سطح یک درصد (۰/۰۱ >P) مشاهده شد. نتایج تحلیل عاملی نیز نشان داد که ۵ محرک اقتصادی، اجتماعی، محیطی، کالبدی و قانونی، نقش مهمی در تغییرات کاربری زمین کشاورزی دارند و در بین آنها محرک‌های اقتصادی و محیطی بیشترین تأثیر را داشتند. نتیجه‌گیری:محرک‌های اقتصادی، اجتماعی، قانونی، محیطی و کالبدی بر تغییر کاربری اراضی تأثیرگذارند و نقش محرک‌های اقتصادی و محیطی به‌ویژه برجسته است. روند تحقیقات به سمت تکنیک‌های پیشرفته‌ای مانند سنجش از دور و الگوریتم‌های هوش مصنوعی رفته که می‌توانند به سیاست‌گذاران در شناسایی و پیش‌بینی الگوهای تغییر کاربری کمک کنند.
Avatefi Akmal F, Mohammadi Y. Drawing a scientific map of the drivers of agricultural land use change with a scientometric approach. CJS 2025; 12 (1) :1-13 URL: http://cjs.mubabol.ac.ir/article-1-343-fa.html
عواطفی اکمل فرشته، محمدی یاسر. ترسیم نقشه علمی محرک‌های تغییر کاربری اراضی کشاورزی با رویکرد علم‌سنجی. مجله علم سنجي كاسپين. 1404; 12 (1) :1-13
